Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΜΕΧΡΙ ΣΗΜΕΡΑ

Σε μια ενδιαφέρουσα εκπομπή της ΝΕΤ, η συζήτηση περιστρεφόταν γύρω από τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και γύρω από τον θαυμασμό των ξένων για τους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους, ποιητές, τραγωδούς, καλλιτέχνες, επιστήμονες και γενικά όλους εκείνους, που συνέβαλλαν στη δημιουργία του. Ο θαυμασμός όμως κάπου εδώ  σταματά και δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις, όπου γίνονται υπαινιγμοί αθώοι ή σκόπιμοι για το τι προσφέρει η Ελλάδα σήμερα στον πολιτισμό, πέραν από τη μνημόνευση του αρχαίου πολιτισμού, που, όπως αναφέρουν πολλοί ξένοι, στην πραγματικότητα δεν ανήκει μόνον στην Ελλάδα αλλά σε ολόκληρο τον κόσμο. Ακόμα και Έλληνες δημιουργοί του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού, παρασύρονται και άθελά τους συμφωνούν με την αντίληψη αυτή. Για παράδειγμα, διάβαζα πρόσφατα στην «Ελευθεροτυπία» της 7^ης Φεβρουαρίου 2013, ακόμα και ένας μεγάλος, διάσημος και διεθνούς φήμης καλλιτέχνης και φίλος, ο Κώστας Βαρώτσος, έλεγε σε συνέντευξή του, χωρίς βέβαια καμιά κακή πρόθεση: «Η Ελλάδα σταμάτησε να υπάρχει μετά τον 5^ον αιώνα π.Χ.»!!!

Η απάντηση δεν είναι εύκολη για τον απλό άνθρωπο. Κι όμως είναι γεγονός, ότι υπάρχει ένας σύγχρονος ελληνικός πολιτισμός, που συνεχώς αναπτύσσεται σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας και αποτελεί μια συνέχεια από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Στην ποίηση για παράδειγμα, μέσα στον 20^ο αιώνα δύο μεγάλοι ποιητές μας, ο Ελύτης και ο Σεφέρης τιμήθηκαν με βραβεία νόμπελ και ένας τρίτος, ο Ρίτσος τιμήθηκε από τη Μόσχα της τότε Σοβιετικής Ένωσης, γιατί ήταν κομμουνιστής. Στην ποίηση όμως δεν είναι μόνον αυτοί, αλλά και πάρα πολλοί άλλοι αξιόλογοι ποιητές, διεθνούς βεληνεκούς, που συνεχίζουν να τιμούν με το έργο τους την Ελλάδα. Άπειρος είναι και ο αριθμός των στιχουργών και των συνθετών των λαϊκών μας ασμάτων, που και αυτοί συμβάλλουν στην ελληνική ποίηση και μουσική.

 Εκτός όμως από τους σύγχρονους μεγάλους ποιητές μας, είναι και οι διάσημοι Έλληνες, καλλιτέχνες (όπως ο διεθνούς φήμης καλλιτέχνης, Κώστας Βαρώτσος, που ήδη ανέφερα), μουσικοί, ηθοποιοί, επιστήμονες κάθε τομέα, που ζουν, δρουν και μεγαλουργούν στην Ελλάδα και το διεθνή χώρο. Είναι αδύνατον να αναφερθούν άλλα ονόματα, γιατί θα είναι μεγάλος ο κίνδυνος να αδικηθούν πάρα πολλοί αξιόλογοι δημιουργοί.

Ωστόσο, θα μπορούσε κανείς να αναφέρει για παράδειγμα ένα ιστορικό συμβάν, που συνέβη στα μαύρα χρόνια της ναζιστικής κατοχής, χωρίς το φόβο να δημιουργηθούν διακρίσεις. Είναι η τραγική σκηνή από τον θάνατο και την  ταφή του μεγάλου μας Παλαμά. Ένας λαός, αγνοώντας τους κινδύνους της μαύρης αυτής εποχής έλαβε μέρος και τίμησε με την παρουσία του την όλη τελετή. Μίλησε ο μεγάλος μας ποιητής Σικελιανός και μετά όλοι μαζί έψαλαν γονατιστοί τον εθνικό μας ύμνο. Αυτή τη συγκλονιστική στιγμή, τρεις κορυφαίοι ποιητές μας βρέθηκαν και αντάμωσαν εκεί. Ο Παλαμάς, ο συνθέτης του εθνικού μας ύμνου Σολομός και ο Σικελιανός. Πέραν όμως από αυτούς, μεγαλούργησαν και συνεχίζουν να μεγαλουργούν, όπως ήδη αναφέρθηκε μέχρι σήμερα πάρα πολλοί αξιόλογοι ποιητές. Θαρρείς και η ομορφιά του  τόπου μας από την αρχαιότητα (και αυτό θα πρέπει να τονιστεί) μέχρι τις μέρες μας μαγεύει το λαό μας και τον εμπνέει. Αλήθεια, πώς να μην τον μαγέψει η ομορφιά αυτού του τόπου. Έχει πάει ποτέ κανείς σε βουνό, κοιλάδα, πεδιάδα, στα νησιά μας και να μη μαγευτεί; Η χώρα μας είναι η μοναδική σε όλον τον πλανήτη μας με τα περισσότερα νησιά. Υπολογίζεται, ότι οι ακτές τους είναι περίπου 35 χιλιάδες χιλιόμετρα!!. Τι να πρωτοθυμηθεί κανείς από το σύγχρονο ελληνικό πολιτισμό. Στη γλυπτική, στη ζωγραφική, έχουν αναδειχθεί τόσοι και τόσοι καλλιτέχνες, που ο γράφων δεν τους αναφέρει, γιατί οπωσδήποτε θα αδικούσε άλλους από τυχόν κάποια παράλειψή τους. Στη μουσική από ποιόν να πρωταρχίσει κανείς. Από τον Μητρόπουλο, αρχιμαέστρο της συμφωνικής ορχήστρας της Νέας Υόρκης, τη Μαρία Κάλας, το Χατζηδάκη, το Θεοδωράκη, τον Ξαρχάκο, το Μάνο και τόσους άλλους αξιόλογους μουσικοσυνθέτες, τραγουδιστές, ηθοποιούς, οι περισσότεροι διεθνούς φήμης. Στην Αθήνα πάλι υπάρχουν τόσα θέατρα παρά τους δύσκολους καιρούς και όλα λειτουργούν με επιτυχία, χώρια τα αρχαία θέατρα όλης της χώρας, όπου δίνονται κάθε τόσο παραστάσεις, θαρρείς και τίποτα δεν άλλαξε από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα.

Το ερώτημα όμως είναι, γιατί δεν ακούγεται και δεν υμνείται ο σύγχρονος ελληνικός πολιτισμός, όπως ο αρχαίος; Η απάντηση είναι, ότι στην αρχαιότητα, εκτός από την αρχαία Αίγυπτο και τη Βαβυλώνα, η βαρβαρότητα κυριαρχούσε παντού, ενώ σήμερα έχουμε μια ταυτόχρονη πολιτισμική δραστηριότητα σε ολόκληρο τον κόσμο. Υπάρχει όμως και κάτι άλλο: μια διακοπή πολλών αιώνων, που επέβαλλε η κατοχή της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και ανέκοψε δυστυχώς τη συνέχεια της ανέλιξης του ελληνικού πολιτισμού. Ευθύνη έχει βέβαια και η πολιτεία, που αδρανεί, όπως σε τόσους άλλους τομείς και δεν δραστηριοποιείται, όπως θα έπρεπε σε μια συστηματική και οργανωμένη  προβολή και ανάδειξη της ομορφιάς του τόπου και του λαού μας, του δημιουργού όλων των σημερινών πολιτισμικών δραστηριοτήτων.

Γιώργος Βαρουφάκης

Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών